برخی خصوصیات اکولوژیک و جنگل‌شناسی رویشگاه‌های گیلاس وحشی در استان گیلان

گیلاس وحشی یکی از درختان پهن‌برگ و مرغوب جنگل‌های شمال ایران است که به‌طور پراکنده یا به‌صورت گروه‌های کوچک در رویشگاه‌های خاصی حضور دارد. این تحقیق در صدد آن است که خصوصیات رویشگاه‌های آن را در گیلان بررسی کند. برای این منظور، ابتدا در سطح استان تیپ‌های جنگلی که گونۀ گیلاس وحشی در آنها حضور دارد مطالعه و سپس غرب، مرکز و شرق استان برای بررسی انتخاب شد. در مناطق اسالم و شفارود در هر منطقه 48 قطعه نمونه و در سیاهکل و قلعه رودخان به‌ترتیب 22 و 11 قطعه نمونۀ 10 آری در شکل‌های مختلف زمین (یال، دره، دامنه و مسطح) و جهت‌های مختلف جغرافیایی (شمالی، شرقی، جنوبی و غربی) انتخاب شد. در مجموع 129 قطعه نمونه پیاده شد و خصوصیات رویشگاهی منطقه، بافت، pH، کربنات کلسیم و مادۀ آلی خاک و مشخصات کمی و کیفی درختان در هر قطعه نمونه بررسی شد. نتایج نشان داد که مشخصه‌هایی چون ارتفاع از سطح دریا، شکل زمین، جهت جغرافیایی و شیب در پراکنش این گونه تأثیر معنی‌داری دارند، به‌طوری که 8/46 درصد درختان گیلاس‌وحشی در شیب 25 تا 50 درصد، 6/39 درصد در منطقۀ پایین‌بند جنگلی، 6/27 درصد در دامنه‌ها و 4/27 درصد در جهت شرقی بیشترین حضور را داشتند. میانگین قطر و ارتفاع درختان بررسی‌شده در مجموع همۀ جهت‌ها و شکل‌های زمین به‌ترتیب 4/29 سانتی‌متر و 4/15 متر و حداکثر قطر و ارتفاع نیز به‌ترتیب 101 سانتی‌متر و 3/31  متر به‌صورت موردی در برخی از رویشگاه‌ها مشاهده شد. درختان گیلاس وحشی بیشتر در شیب‌های متوسط (50-25 درصد) روی یال‌ها و دامنۀ جهت‌های شمالی و شرقی و در ارتفاعات پایین‌بند گسترش دارند. خاک رویشگاه‌های گیلاس وحشی عمیق تا نیمه‌عمیق با pH بین 3/4 تا 7 و بافت شنی رسی سیلتی تا رسی سیلتی با نفوذپذیری زیاد و ظرفیت نگهداری به‌نسبت کم است باشد. بافت خاک عامل مؤثری در گسترش این گونه است، به‌طوری‌که در تجزیۀ مؤلفه‌های اصلی، اغلب، محور دوم بیانگر خصوصیات فیزیکی خاک است. در رویشگاه‌های دامنه و دره، بیشتر در جهت‌های غربی و جنوبی، حضور این گونه با مقدار شن خاک ارتباط بیشتری را نشان داد. با شناخت بهتر نیازهای رویشگاهی گیلاس‌وحشی می‌توان موفقیت جنگلکاری با این گونۀ با‌ارزش را افزایش داد.